August 4, 2009, ZaSang Saved
Kong it Zomi a kua maciat,
Hopi minam a kici te tenna American Indian reservation ah ka zinna vai uh laai ka gelh laaitak iin website tuamtuam ka et kawm leh Hopi House - Grand Canyon N.P., 100th Anniversary - 1905-2005: Historic Photos from Grand Canyon National Park Museum Collection a cih sung ah ko innkuan Hopi Indian reservation aa ka va pai ni lian uh, July 11 ni lian, tu maa kum 54 laai aa Kawlgam bup kumpi pa Hopi Indian te kiang ah a zin thu “Prime Minister U Nu of Burma Viewing Hopi Indian Dances At The Hopi House, 11 July 1955” cih lai gual leh a photo ka muh khak vat ciang iin bang hang aa U Nu vapai dihdih bilbel hi ding a hia ci in lamdangsa mahmah kahihmanin ka lawmte kiang ah ka gen leh amau zongh lamdangsa uh aa “no Kawlgam mi te tawh biakna or ngeina ah na kinaina uh om hiam” hong ci zawzen uh hi. Former Prime Minister U Nu zongh kei mah bang iin Native American Indian te a nuntak zia uh mu nuam leh thei nuam hi ding ai ve maw na ci ingh. Amau nuntak zia, nek leh dawn zia te ei Zomi te nuntak zia tawh kinai mahmah ahihmanin Zomi te sung pan American Indian te om zia a thei nuam na om khak uh leh ci in Hopi Indian te kiang aa ka khualzinna uh thu tommo hong theh khia ingh.
Hopi American Indian reservation aa July 10 & 11 ni aa ka paina uh pan ka lak uh photo pawl khat zongh hong khah khia ingh. A shrines leh kivas (biakmun te) uh leh khua sung te photo lak ding phal lo uh ahihmanin hun hoih ngah ciang aa ka lak sim zezeuh te uh lo buang hoih tak iin lak khuan kingah lo hi. Ka tun tung ni zingsang bangmah thei lo pi aa ka vakna uh US Hwy 87 gei, keenpi dang khat ah a special pian mun khat ka muh uh ciang iin khawl iin ka et uh leh tui khuuk nih a om, a dawi biakna mun uh, mu vanlaai tawh biakpiakna a neihna mun, amau in “mun siangtho” a cihna khat na hi kha zenzen ahihmanin photo ka lak samsam uh leh a gam makai te in hong tuak uh ahihman iin ka photo lak sa uh pawlkhat te hong phiat sak ngiat uh hi. Liau hong tuaksak lo ahih uh teh Topa’ thupha cih ding hi.
Biakna leh ngeina lamsang ka et ciang iin hih Hopi Indian mite sung ah Christian tawm pha mahmah uh aa a ngeina dawi biakna mah thupi sak laai mahmah uh hi. Tu maa kum 340 laai pawl iin Spain mi te in Roman Catholic missions na phut uh aa Christian ngeina thahat thuciam tawh na zuihsak sawm iin a khelkhel iin na bawlsia kha uh ahihmanin 1680 kum iin kidona a neih uh akipan Christian te peen hong hua mahmah uh ahihmanin Christian a hong suak tawm mahmah uh aa a ngeina upna uh ahi dawi leh kha te (spirits) mah tu ni ciang dong biabia laai uh hi. Pasal te bek in biak piakna lam ah makaih uh aa Laisiangtho sung aa levite or siampi te in gamh (inheritance) leh gam (territory) a ngah loh mah bang un pasal te in neih leh lam khat zongh luah thei lo iin numei te or a zi te bek iin gamh luah uh hi.
Nek leh dawn ah Zomi te mahbang iin vaimin bek anpi iin nei uh aa vaaimim leh vaaimim vuui tawh nek theih a tuamtuam te bawl iin vaimim ciing uh hi. Zo gam mah bang iin tui tawh lo khawhna nei ngiat lo uh aa vantung pan aa guah bek ngak uh hi. Amau up ahi Kachina or Katsina (spirits) nam 250 bang om aa kum sim iin kachina in guah lim iin hong hawh hi or guah hong puak hi cih um uh ahihmanin kachina kiang ah guah a zuk nading ngen tawntung uh hi. Foursquare Church pastor te nupa ka lawm te hi aa a pawlpi mi 20 bang tawh mission trip aa a paina uh ah a kithuah khawm kahihmanun July 10 ni tak iin ka vek un ama meel theih khat in Hopi Indian traditional food hong vaak hi. Vaaimin moh kan, vaaimim tangho, vaaimim bawngsa cimhuan khawng tawh hong vaak uh hi. Hong vaaimin ciim piak te uh zongh kawhol zah dek phial mah iin ham aa a haampi a kisu lemlem (a hawng tungnung a kia lemlem) bek mah hi. Vaaimim leh tu sa cimhuan peen amau ngeina tatak uh hi zaw hi. Ih khangluui Zo an te hong phawk sak mahmah hi.
Tenna khua leh nuntak zia peen simple mahmah uh hi. 1990 kum aa US mimal simna ah Hopi mi 10,000 nuai diak pha laai uh aa Arizona State ii Northeastern aa pi 5,800 pan 6,000 bang a sanna mun, 2,439 square miles bang huam sung khua neu 12 sung ah a teng uh ahi hi. Hopi minam te peen Native American Indian nam tampi lak pan nam khat hi uh aa hih leitangh ah a teeng masa peen te ahih ban vuah Native American Indian minam te lak pan a ciim, a pil leh thu thei deuh minam aa a seh uh ahi hi.
A tenna mun uh khenpi thum iin khen uh aa First Mesa, Second Mesa leh Third Mesa ci uh hi. Mesa a khiatna peen mualdawn zaangtaam cihna hi aa First Mesa ah Walpi, Sichomovi, leh Hano khua neu no thum te akizom iin om uh hi. Walpi peen khua luui peenpeen leh a mun siang peenpeen siva/shrine omna ahi hi. Walpi ah kimawk pai thei lo iin mi khat $13 ta piak kul aa tourist guide khat in hong makaih hi. Hih khua 3 te peen mual dawn zaang zawl zitzet soccer field nih cia ding khawng bek a gol ding, a khua nawlnawl khempeuh a ki kiilkhiat keenpi hi pah iin a nuai zaang pan a kimkot 300 feet bang saang hi. Walpi leh Sichomovi kikaal peen motor lampi cia ding khawng bek a zai suangpi in zomh hi. Sing kung lopa cih om vet lo iin suangtum dawn zaang ah a teng uh hi aa suangvuui lei vuui bek om hi. A khangluui inn te uh suang tum vive tawh lam uh ahihmanin ih gal et ciang iin khua a om ahih lam kitel lo mai aa a khua kiphuhna keendang suang tum te tawh kibang lel mai hi. Second Mesa leh Third Mesa khua te omna mun te peen zai zaw tham aa First Mesa zah iin lawp huai leh lamdang lua lo hi. Second Mesa ah a khang luui khua uh Sipaulovi, Mishongnovi, leh Shongopavi a cih te om aa hih second mesa ah “The Hopi Cultural Center and Hotel” om hi. Third Mesa ah ki tatsat lo aa 1050 AD pawl pan aa Hopi mi te a ten zomzomna ahi Old Oraibi khua a om ban ah Hopi Tribal Government phual pi omna Kykotsmovi khua zongh om hi.
A khua sung te vuah tar road lampi hoih cih bang nei lo iin Kawlgam khua no te mah bang iin lei vui leh buan tawh kidiah uh hi. A khangto US gamsung ah om uh ahihmanin electricity, refrigerator, satellite TV, car leh truck khawng bel nei uh hi. A khua no khat leh nih sung aa a neih uh car leh light truck te bel Khamtung gam bup aa ih motor neih khempeuh sang iin tam zaw sam veve ding hi. Ahizongh’n ei Zomi te bang ih kumpi te gina hi hen la, khantoh theihna ding om leh a khangto nuam mahmah te ihih ka ngaihsut ciangin hih Hopi te in bang hang iin hi bang aa khuano nuntak teel zaw mawk uh hiam, hi zah aa a khangto gam sung ah hi ci bang gam mial om thei laai mawk hiam, cih peen lamdangsa mahmah ingh. Hi zah ci phot ning. Khialhna a om leh hong maisak un. Hih lai nong sim sak uh lungdam ingh.
Deihsakna tawh thupuak,
Mungno Gualnam
Riverside, California
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
No comments:
Post a Comment